Een literaire reis door de geboorteplaatsen van Pasolini

Vijftig jaar na de tragische dood van Pier Paolo Pasolini, schrijver, dichter, regisseur en een van de grootste intellectuelen van de twintigste eeuw, blikken we terug op enkele van de belangrijkste plaatsen in zijn menselijke en literaire geschiedenis, te beginnen met de Idroscalo in Ostia, waar hij op 2 november 1975 werd vermoord.

In de kustwijk van Rome, binnen de beschermde natuurlijke oase van de LIPU (Italiaanse Liga voor de Bescherming van de Italiaanse Literatuur), is een literair park aangelegd, vernoemd naar Pasolini, ter herdenking van de tragische dood van de kunstenaar met een monument van beeldhouwer Mario Rosati. Elk jaar op 22 oktober, de Dag van de Literaire Parken, worden er lezingen en wandelingen gehouden ter nagedachtenis aan de grote schrijver en intellectueel. Naast het park in Ostia biedt Rome vele literaire routes, vooral in de buitenwijken die hem inspireerden. Pasolini arriveerde in 1950 in de hoofdstad, nadat hij zijn jeugd en vroege jeugd had doorgebracht in Bologna, waar hij in 1922 werd geboren, en Friuli. Zijn aankomst in de Eeuwige Stad markeerde een radicale verandering in zijn leven: hier ontdekte hij de armste en meest verpauperde wijken en de wreedheid van een bepaald maatschappijmodel; Hij bezocht schrijvers en intellectuelen - van Attilio Bertolucci tot Alberto Moravia, van Elsa Morante tot Dacia Maraini - en bouwde relaties op die cruciaal waren voor zijn emotionele leven in de sloppenwijken van deze 'ontzagwekkende en ellendige stad', waar zijn 'ragazzi di vita' zich bewoog en waar hij, onder de meest eenvoudige mensen, zijn acteurs koos met harde gelaatstrekken en gezichten getekend door dagelijkse arbeid.

Om Pasolini's plekken te ontdekken, heeft Rome rondleidingen georganiseerd, begeleid door het voorlezen van passages en memoires. De rondleiding verkent de symbolische plekken van zijn Romeinse ervaring als schrijver en intellectueel, van Campo de' Fiori tot EUR, van de Via Appia tot Villa Borghese, langs de Tiber en in de straten van Pigneto, waar hij de film "Accattone" filmde. Dan zijn er Rebibbia, Ponte Mammolo, Pietralata, Testaccio, de niet-katholieke begraafplaats met het graf van Antonio Gramsci. En dan is er Quadraro, waar hij scènes filmde uit "Mamma Roma", het Park van de Via Appia en de kustlijn van Ostia. De rondleiding voert ook langs plaatsen die hem dierbaar waren, zoals de bars en restaurants die hij vaak bezocht met zijn vrienden van het eerste uur. De tour gaat verder waar zijn nagedachtenis geëerd is met street art, sculpturen en installaties, van de Via Fanfulla da Lodi tot het Teatro India en de Sixtijnse Kapel in Tor Pignattara, met Nicola Verlato's "Hostia". Hij woonde op drie plaatsen: aanvankelijk in de wijk Ponte Mammolo, vanaf 1954 in de wijk Monteverde (Via Fonteiana 86 en Via Carini 45), waar hij bevriend raakte met de familie Bertolucci, en vanaf 1963 in de wijk EUR, aan de Via Eufrate 9. Tijdens deze feestelijke weken wijdt Rome ook de app 'Ppp Visionario' aan hem, met een programma van evenementen, gepromoot door Roma Capitale, ter ere van de herinnering, nalatenschap en profetische visie van een van de grootste kunstenaars van de twintigste eeuw. De tentoonstelling, die loopt tot december, beoogt zijn volledige oeuvre te verkennen – van poëzie tot film, van theater tot maatschappelijk en sportief engagement – ​​na een reis langs de plaatsen die geassocieerd worden met Pasolini's visie.

Voordat de schrijver in 1950 in Rome aankwam, bracht hij enkele jaren van zijn jeugd en vele zomervakanties door in Casarsa, de geboorteplaats van zijn moeder. Friuli is aanwezig in zijn herinneringen, in zijn familiebanden en in zijn taal: zijn eerste gedichten, gepubliceerd in 1942 en opgedragen aan Casarsa, zijn in het Friulisch geschreven, evenals zijn eerste toneelstuk, "I Turchi in Friuli", gepubliceerd in 1976 maar geschreven in mei 1944. Hij verbond deze plaatsen ook met de cinema: in de lagune van Grado situeerde hij "Medea", de film met Maria Callas in de hoofdrol, met wie hij een diepe vriendschap ontwikkelde. In Casarsa della Delizia kunt u het huis van zijn moeder bezoeken, waar nu het Pier Paolo Pasolini Studiecentrum is gevestigd, waar ook zijn vroege inkttekeningen te zien zijn; Het kerkje Santa Croce, met fresco's van Pomponio Amalteo, dat Pasolini zelf, met hulp van de jongelui van Casarsa, begon te restaureren, en waar een plaquette de Turkse invasie van 1499 herdenkt, die zijn toneelstuk inspireerde. Niet ver daarvandaan getuigt het dorpje Versuta, met de kerk van Sant'Antonio Abate, van Pasolini's ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog: hier ontstond de 'Academiuta di Lenga furlana', een literaire salon waaraan hij deelnam om de Friulische taal te promoten. Het gehucht San Giovanni di Casarsa daarentegen is verbonden met de politieke betrokkenheid van de dichter, waar hij de door hemzelf geïnspireerde muurposters tentoonstelde.

Veel plaatsen in Friuli inspireerden hem: Sacile, waar hij als kind van 1929 tot 1932 woonde; het middeleeuwse dorp Valvasone, waar hij lesgaf; San Vito al Tagliamento vanwege zijn artistieke opleiding en maatschappelijke betrokkenheid, die hij deels vereeuwigde in zijn roman "De droom van een ding". De lagune van Grado is een andere belangrijke plek: Pier Paolo Pasolini, die hem door zijn vriend, de schilder Giuseppe Zigaina, liet kennismaken met de lagune, bezocht deze vaak en koos als toevluchtsoord een groot huis op Mota Safon, een eilandje vlakbij Porto Buso. Omdat zijn vader regelmatig verhuisde, verhuisde het gezin regelmatig, van Bologna naar Conegliano, van Cremona naar Reggio.

Emilia-Romagna is een van Pasolini's meest geliefde regio's: hier, met name in Bologna, bracht hij zijn middelbare school- en universiteitsjaren door, cruciaal voor zijn artistieke en menselijke ontwikkeling. En het was hier dat hij "Salò, of de 120 dagen van Sodom", zijn laatste film, situeerde. Pasolini reisde veel, vaak vergezeld door zijn vrienden Alberto Moravia en Elsa Morante; samen bezochten ze India en Marokko, Jordanië en Israël; met zijn vriendin Maria Callas bezocht hij Cappadocië, Oeganda en Tanzania. Maar het was Zuid-Italië dat hem inspireerde, zoals blijkt uit enkele prachtige pagina's in "De lange zandweg", een verslag van een reis langs de Italiaanse kust.

Lazio, Puglia, Calabrië en vooral Basilicata: Pasolini koos vaak nog onbekende locaties en bracht die in zijn wereld, zoals Matera, dat in de film 'Het evangelie volgens Matteüs' wordt omgetoverd tot Jeruzalem: de hoofdstad van Lucana, met haar doodlopende straten, grotten, ravijnen en stenen trappen, was de beste setting die hij voor zijn werk kon vinden.