Oostenrijk | In het Bregenzerwald wordt wachten een belevenis

Een rechthoekige glazen doos met daarin drie rustieke houten stoelen, zoals je die in een traditionele boerderijkamer zou aantreffen: wie hier zit, wil over het algemeen geen lang gesprek voeren, maar liever wachten op de gele streekbus die de dorpen in de vallei met elkaar verbindt. Het glazen paviljoen, ontworpen door de Chileense architect Smiljan Radic, is een van de zeven "bushaltes" in Krumbach, waar internationale architecten op speelse wijze de regio en haar inwoners hebben verkend.

Terwijl Radic het beeld schetst van een boerderijsalon in het Bregenzerwald, verwijzen zijn Vlaamse collega's van bureau De Vylder Taillieu naar de besneeuwde toppen van het Alpenlandschap met een driehoekig, wit metalen dak bij de halte Unterkrumbach Süd. Het meest spectaculaire ontwerp is van de Japanse architect Sou Fujimoto: een woud van dunne, witte stalen staven. Het biedt geen enkele bescherming tegen de elementen. Het is echter een van de meest gefotografeerde objecten in de regio en trekt bezoekers van heinde en verre.

Elders zijn mensen al blij als er überhaupt een bus rijdt op het platteland. Hoe kan een stad met zo'n 1000 inwoners zich dan de luxe van avant-gardistische bushaltes veroorloven? "Het was een waanzinnig idee", geeft Klaus Riedl toe, die als voormalig gemeentesecretaris leiding gaf aan het "Bus:Stop"-project. Hij kan zich nog goed herinneren dat iemand het voorstel opperde tijdens een biertje in de plaatselijke kroeg. Maar welk gerenommeerd bureau heeft tijd voor zoiets? Die vraag stelden mensen zich destijds. Dietmar Steiner, directeur van het Weense Architectuurcentrum, wist immers creatievelingen uit België, Chili, Denemarken, Japan, Noorwegen, Rusland en zelfs Pritzkerprijswinnaars Wang Shu en Lu Wenyu uit China te overtuigen voor de miniatuurgebouwen.

Terwijl we met de bejaarde van de ene bushalte naar de andere lopen, zien we dat het hele dorp een fundamentele transformatie heeft ondergaan. Het begon met de problemen waarmee veel dorpen kampen. "We hadden een gebrek aan betaalbare woningen, een supermarkt, dokters en ontmoetingsplekken", herinnert Riedl zich.

Er werd lang gediscussieerd over wat er gedaan kon worden, totdat, met de betrokkenheid van de getroffen burgers, het ene project na het andere werd gerealiseerd. Het eerste dat in 1999 werd voltooid, was het "Dorfhus", met daarin een supermarkt, een café, een bank, een kapper en appartementen. Kort daarna kwamen daar het gerenoveerde buurthuis, een multi-generationeel centrum en een wooncomplex bij als alternatief voor de anders zo typische, ruimteverslindende eengezinswoningen . Uiteindelijk werd in 2013 de nieuwe pastorie toegevoegd: een licht, multifunctioneel gebouw met een bibliotheek, evenementenruimtes en een appartement dat zelfs vluchtelingen heeft gehuisvest in plaats van de dominee.

Het bijzondere eraan: het zijn geen anonieme, functionele gebouwen, maar tijdloze, puristische houten constructies die voortbouwen op de traditie van de bouwcultuur in het Bregenzerwald, maar deze combineren met eigentijds design en duurzaamheidsnormen . Dit vereiste echter visionaire architecten zoals Hermann Kaufmann en Bernardo Bader. En die wonnen niet alleen verschillende architectuurprijzen voor Krumbach, maar inspireerden ook andere gemeenten in het Bregenzerwald om hun voorbeeld te volgen. Overal waar we komen, staan eenvoudige gebouwen van het onbehandelde hout uit de regio. Of het nu gaat om het Vrouwenmuseum in Hittisau, de kaasmakerij in Lingenau, de Wälder Verzekeringsmaatschappij in Andelsbuch of de danszaal in Schwarzenberg – elk gebouw verdient een architectuurprijs.

We ervaren hoe het is om in zo'n huis te wonen in de "Krone", een historisch hotel in Hittisau. Gebouwd in 1838 als gerechtsgebouw, werd het later een herberg. Veel eigenaren wisselden elkaar af tot Helene en Dietmar Nußbaumer in 2005 de leiding overnamen. Zij lieten het huis zorgvuldig herinrichten door architecten en ambachtslieden uit de regio. Met meubels van onbehandeld massief hout en ingetogen comfort – een voorbeeldkamer van de "Krone" is zelfs te zien in Peter Zumthors "Werkraum" (werkplaats) in Andelsbuch. "We stellen ons een wereld voor zonder overbodige dingen, zodat mensen zich weer bewuster kunnen worden van zichzelf en hun omgeving", vat de herbergier het understatement samen dat kenmerkend is voor de hele vallei, terwijl hij ons bietencarpaccio met kaasknoedels voorschotelt. Natuurlijk werkt de keuken, bekroond met een groene Michelinster, ook met producten van regionale groentetelers, vissers en kaasmakers – de website vermeldt nauwgezet alle leveranciers, evenals alle medewerkers van de twintigkoppige familie Kronen. Uiteraard zijn hier ook fietsen te huur. En wie met het openbaar vervoer komt, krijgt vijf procent korting op de hotelprijs. Het is bijna ambitieus hoe consequent ze hier alles goed willen doen. Maar het laat zien dat het kan.

Er zijn talloze voorbeelden in de vallei. Voor sommigen is het een echte sport geworden om door de dorpen in de weelderig groene Alpenvoorlanden te dwalen en de architectonische hoogtepunten te ontdekken. Kleine brochures genaamd "Umgang Bregenzerwald" vermelden de interessante objecten in in totaal twaalf dorpen. Sommige hebben ook informatiezuilen met QR-codes. Als de wandeling te lang wordt, kun je de lokale bus nemen. En zelfs even pauzeren in een van de "bushokjes"!

Het onderzoek werd ondersteund door Bregenzerwald Tourismus.