Ben je het zat dat de wereld eruitziet alsof hij thuishoort op Instagram? De theorie van esthetische vermoeidheid is misschien wel op jou van toepassing.

Nog niet zo lang geleden had elke locatie, elk merk en elke influencer zijn eigen unieke sfeer. Tegenwoordig lijken ze allemaal dezelfde Pinterest-template te gebruiken. Koffiebar? Linnen gordijnen, gedempte kleuren, een monstera in de hoek, of misschien een plank vol boeken over wellness – vink de vakjes aan. Schoonheidssalon? Eigenlijk hetzelfde, alleen zou in plaats van een Chemex op tafel een flesje Koreaanse essence handig zijn. Instagram-profiel? Wit, beige of goud zou het beste zijn, met stoffig roze als ultieme look. Niets opvallends, maar ook niets verrassends.

Het maakt niet uit of het Berlijn, Bali, Buenos Aires of Białystok is – alles ziet er hetzelfde uit. Dezelfde kleuren, dezelfde slogans, dezelfde shots. Alsof de wereld de 'kopiëren en plakken'-optie heeft geactiveerd en weigert uit te zetten. Het is geen kwestie van gebrek aan smaak. Integendeel – alles is erg… prachtig. Maar hoe lang kun je naar 'mooi' kijken dat een exacte kopie is van een ander 'mooi'?

Moe van schoonheid

Esthetische herhaling kan net zo vermoeiend zijn als kitsch en chaos. Hoewel alles er stijlvol en oogstrelend uitziet, verliest het na verloop van tijd zijn charme, verrassing of aandacht. Dit is niet zomaar een gevoel – de wetenschap begrijpt dit fenomeen goed.

" De theorie van esthetische vermoeidheid suggereert dat wanneer een stimulus continu op een menselijke receptor wordt toegepast, sensorische adaptatie optreedt, en naarmate de duur van de stimulus toeneemt, zal de intensiteit van de sensorische reactie op de stimulus afnemen", aldus de definitie in de publicatie Investigating Visual Aesthetic Fatigue in Urban Green Spaces uit 2023 van Wenyan Zu en Jingwei Zhao.

Met andere woorden: hoe vaker het oog bekende stimuli tegenkomt, hoe minder het erop reageert. Zelfs de meest verfijnde interieurs of perfect ontworpen feeds verliezen uiteindelijk hun impact.

Van glanzend naar beige

Millennials zijn de schuldigen van alles. Een generatie die eerst verdronk in glitter, pailletten en blauwe mascara, om later te verlangen naar rust, harmonie en linnen beddengoed. Na jarenlang te hebben geleefd in de schreeuwerige pracht van het tijdperk van Britney Spears, roze Motorola's en hipsterjeans met drie strepen, is het tijd voor een vredig bestaan in een wereld die doet denken aan een IKEA-catalogus, geregeerd door zachte verlichting, een gedempt kleurenpalet, matcha in plaats van Red Bull en kaarsen die naar verse was ruiken . Maar orde die te lang duurt, begint te werken als witte ruis – het is ontspannend, maar je kunt er niet eeuwig naar luisteren.

Minimalisme, maar dan op een rijke manier

Het probleem is dat de huidige "less is more" -esthetiek zeer specifieke "lesses" en zeer dure "mores" vereist. Dit is geen simpel minimalisme van "ik heb drie dingen omdat ik er geen vier kan betalen", maar eerder "ik heb drie dingen, maar ze kosten elk een maandsalaris en komen van een Spaanse fabrikant."

Minimalisme , dat ons van overdaad moest bevrijden en het dagelijks leven moest vereenvoudigen, is een nieuw ras geworden – alleen gaat het in plaats van het verzamelen van objecten om de perfecte selectie ervan, zodat elk element duidelijk aangeeft: "Ik heb smaak, ik heb de controle, ik heb de middelen."

Wanneer iedereen met één stem spreekt, ontstaat er een monotonie waar moeilijk vanaf te komen is. Zelfs de mooiste details verliezen hun charme wanneer ze eindeloos worden herhaald. Zo werkt esthetische vermoeidheid – hoe duur de meubels ook waren of hoe zorgvuldig het boeket pampasgras ook was.

Fastfoodontwerp

Het is een beetje zoals eten bij winkelketens: het smaakt overal hetzelfde. Esthetiek die individualiteit moest uitdrukken, is de fastfood van design geworden: snel, voorspelbaar, zelfs lekker, maar karakterloos. Daardoor beginnen we te verlangen naar eten. Niet per se naar schoonheid, maar naar iets echts. We hunkeren naar lelijkheid, naar vreemdheid, naar iets dat eruitziet als een menselijke uitvinding.

Waarom gebeurt dit? Omdat we willen pleasen – niet alleen onszelf, maar vooral de algoritmes. Pinterest, Instagram en TikTok vertellen ons wat werkt, en aangezien wat viraal gaat meestal werkt, blijven we in een vicieuze cirkel zitten. Daar komt nog de angst voor een oordeel bij – het is makkelijker om te grijpen naar iets dat al bewezen effectief is dan het risico te lopen op kritiek, toch?

Is er hoop?

Ja – steeds meer mensen verstoren deze perfectie bewust door kleuren, oude meubels van OLX en behang met bizarre patronen te introduceren. Ze schamen zich niet voor kitsch; sterker nog, ze vieren het, om niet toe te treden tot het beige leger van klonen. Het gaat erom dat esthetiek een middel tot expressie is, geen doel op zich. Een wereld waarin alles er hetzelfde uitziet, is een beetje als daten met iemand die alleen maar glimlacht en knikt. Het lijkt leuk, maar... saai.