Bij de Frick, de liefdesbrieven van Johannes Vermeer

NEW YORK - Met een tentoonstelling van Vermeers liefdesbrieven opent de Frick Collection in New York haar nieuwe vleugel, gewijd aan tijdelijke tentoonstellingen. Dit markeert een beslissend moment in de herstart van de instelling in haar historische hoofdkwartier, dat op 17 april heropende na jaren van sluiting voor renovatie. De tentoonstelling is de eerste in New York over Vermeer sinds die in het Met in 2001: centraal staat het meesterwerk van Frick "Mistress and Maid", het laatste schilderij dat de staalmagnaat Henry Clay Frick in 1919 voor zijn dood kocht, geflankeerd door twee schilderijen van dezelfde auteur met hetzelfde onderwerp die tot 31 augustus in bruikleen zijn gegeven door het Rijksmuseum in Amsterdam en de National Gallery of Ireland in Dublin. "Een nieuw tijdperk voor de Frick Collection breekt aan", aldus directeur Axel Rüger, die tot een paar maanden geleden aan het hoofd stond van de Royal Academy in Londen en een verleden heeft als Nederlands kunsthistoricus. Het initiatief is een samenwerking tussen huisconservator Aimee Ng en gastconservator Robert Fucci van de Universiteit van Amsterdam. "De tentoongestelde werken vertegenwoordigen de helft van Vermeers bekende schilderijen met een zeer emotioneel thema, waarin de momenten van schrijven en het ontvangen van een bericht worden getransformeerd tot een theater van de ziel, tussen wachten, vermoedens en zuchten", aldus Fucci. Met vijf Vermeer-schilderijen nu onder één dak (de Frick bezit er nog twee) en nog eens vijf in het Metropolitan, zijn er nu tien Vermeers in New York binnen elf blokken, merkte Ng op: bijna een derde van het resterende werk van de grote 17e-eeuwse schilder. De Vermeer van de Frick is waarschijnlijk de oudste van de drie en qua formaat ook de grootste. De toeschouwer betreedt het schilderij, terwijl hij of zij in het Amsterdamse schilderij de scène ongezien vanuit een schaduwrijke gang observeert, bijna als een voyeur. In alle drie de composities staat de rol van de dienstmeid centraal, niet alleen als boodschapper, maar ook als vertrouweling, een onzichtbare bondgenoot van de geliefden. Zoals Fucci uitlegt, introduceert de figuur van de dienstmeid complexe narratieve en psychologische dynamieken: bemiddeling, medeplichtigheid, afstand. Het verhaal van het uit Dublin geleende werk is bijzonder suggestief: toen Vermeer stierf, schonk zijn weduwe Catharina Bolmes het samen met een ander doek aan de bakker uit Delft, een rijke kunstverzamelaar, om een ​​grote schuld af te lossen, "het equivalent van drie jaar brood voor een gezin van elf kinderen", aldus Fucci. De vrouw nam in het contract een clausule op waarin stond dat ze de werken kon terugkopen "omdat ze haar dierbaar waren". De details staan ​​vermeld in een document uit die tijd waaruit we kunnen opmaken hoezeer die schilderijen een integraal onderdeel waren van het privéleven van de kunstenaar.