De ‘cultobjecten’ van de zomer: de QR-code
Betekenis zien waar velen alleen dingen zien: dat was Roland Barthes' credo. In zijn "Mythologies", een verzameling van 53 teksten die midden jaren 50 werd gepubliceerd, neemt de semioloog de relatie van de Fransen met biefstuk en friet, worstelen en plastic speelgoed onder de loep. Voor hem onthullen voorwerpen en grote populaire evenementen op wonderbaarlijke wijze de geest en emoties van een tijdperk. Tegenwoordig zijn deze voorwerpen veranderd, maar de oefening is geen spat verouderd, en het is Pascal Lardellier, professor aan de Universiteit van Bourgondië, die een gulzige blik werpt op onze "cultobjecten" van 2023. Vandaag staan de QR-code en andere passen in de schijnwerpers!
In onze maatschappij heb je codes nodig om toegang te krijgen tot goederen en diensten, zowel letterlijk als figuurlijk. Een QR-code, een digitale code, een wachtwoord, een barcode of een magneetkaart... We leven in een wereld van "piepjes" die de geldigheid van onze verschillende passen aangeven en, bij uitbreiding, onze sociale geldigheid lijken te kwalificeren. En we schamen ons op het station wanneer een onaantrekkelijk en ietwat belachelijk geluid ons publiekelijk diskwalificeert door de aandacht op onszelf te vestigen, als "ongeldige pas".
Vandaag kijken we naar onzichtbare barrières en hoe we ons van de ene ruimte naar de andere bewegen.
De Covid-19-pandemie heeft de vloeibaarheid van onze geglobaliseerde beweging tot stilstand gebracht. Maar paradoxaal genoeg hebben we nog nooit zo veel behoefte gehad aan legitimatie. Overal moeten we onze legitimatie laten zien: een gezondheidspas voor enkele maanden van de pandemie, maar ook een pas voor het openbaar vervoer, een QR-code om de trein te nemen, of om een wedstrijd of een show bij te wonen. Onze verbinding met de wereld is verankerd in onze smartphone. Het is de smartphone en zijn arsenaal aan codes die onze bewegingen autoriseren, onze toegang valideren en ons, meer nog dan ons gezicht, in staat stellen om "herkend te worden".
We bewegen ons nu van terminal naar terminal, met als resultaat een geluid dat doet denken aan een videogame: het is de gamificatie van de maatschappij. Het gunstige geluid werkt als een beloning – we voelen een micro-opluchting wanneer het poortje opengaat en we toegang krijgen tot onze TGV. Maar als het niet werkt, raken we gestrest.
Er schuilt een groot symbolisch geweld achter deze passen en codes.
De uitsluiting in Athene was gericht op degenen die geen recht meer hadden om tot de stad te behoren. Maar we weten dat je tijdens de pandemie, zonder gezondheidspas, bijna geen sociaal leven kon hebben . Iedereen die weigerde zich te laten vaccineren, die weigerde het spel van collectieve bescherming te spelen, werd "onaanraakbaar". Dus als je niet "past", is het alsof je geen legitieme plek in de gemeenschap hebt. Er schuilt een groot symbolisch geweld achter deze passen en codes.
Lees ook : Podcastover 'Cult Objects'
Hun proliferatie is typerend voor een surveillancekapitalistische maatschappij. We hebben het idee van permanente monitoring van onze bewegingen en handelingen geïnternaliseerd. Is dit simpelweg surveillance die van vorm is veranderd? Desalniettemin is er een intensivering en versnelling van deze apparaten die ons bespioneren, ons autoriseren, ons valideren of ons verbieden.
Een binair systeemIn zo'n systeem verdwijnt de porositeit meestal. Onderhandelingen met mensen om een omissie of een mislukking aan te voeren, zijn vrijwel verdwenen.
Je doet mee of je doet het niet, maar er is niets daartussenin.
Een recente bankreclame verbeeldt dit op een parodie. Het toont een jongeman, met een verband om zijn hand, die probeert door een veiligheidspoortje te komen. Hij kan geen vingerafdrukherkenning gebruiken om binnen te komen. Dus probeert hij met een vrouw te praten, maar ontdekt dat ze een hologram is. Wat deze reclame ons vertelt, is dat menselijke relaties steeds meer worden ontkracht. Op een perron is het de machine die je toegang verleent tot het perron. De conducteur is er alleen om te controleren of je kaartje geldig is. Als ik het verkeerde kaartje heb, moet ik de volgende trein nemen, zelfs als de trein op het perron bijna leeg is...
