Będzie mi brakować pieczątek w paszporcie

W zeszłym tygodniu wylądowałem na Bali po długiej podróży ze Stanów. Spodziewałem się tłumu na lotnisku, biorąc pod uwagę moje poprzednie wizyty. Ale tym razem nikt nie chciał mnie widzieć. Bramki elektroniczne mrugnęły na zielono i przepuściły mnie. Wszystko przebiegło sprawnie i bezboleśnie, a to doświadczenie wkrótce będzie dostępne w wielu innych miejscach.

Bramki biometryczne (już standardowo na większości głównych lotnisk) po cichu przejmą kontrolę nad światem. Przesuń paszport, spójrz w kamerę i przejdź. Postęp, oczywiście. Ale to również oznacza koniec czegoś namacalnego i dziwnie poetyckiego: skromnej pieczątki w paszporcie.

Często jestem zafascynowany płynnym ruchem: miasta z doskonałą komunikacją, kontrole bezpieczeństwa na lotniskach – jak w Portland w Oregonie – które są niezwykle przemyślane i płynnie działają. Ale muszę też oddać hołd jednej z ostatnich fizycznych pamiątek podróży: dowodowi przejścia, pamięci w miniaturze, narodowej biurokracji jako dziełu sztuki.

Nadal trzymam moje stare paszporty w szufladzie. Są miękkie na brzegach i miejscami rozwarstwione. Są wypchane dodatkowymi stronami z nadrukowanym tuszem i oblepione kolorowymi naklejkami bezpieczeństwa z tyłu.

Czerwony wpis z Danii, precyzyjny jak wszystko inne. Piękny arabski tekst z Omanu, podstemplowany, zanim wyruszyłem na Pustynię Ćwiartkę, żeby rozbić obóz. Wyraźny ślad Hongkongu z czasów, gdy jeszcze wydawał się niepodległy, zanim chińska polityka się zaostrzyła. Surowy tusz z Zimbabwe, rozmazany kciukiem przyjaznej strażniczki granicznej w upalne popołudnie w pobliżu Buffalo Range. Całostronicowa wiza tanzańska, wklejona przy biurku w Kilimandżaro po przylocie liniami KLM.

Każdy z nich przypomina, że przebyłeś tę drogę i ktoś był jej świadkiem.

Znaczki nie były tylko funkcjonalne: miały też charakter medytacyjny.

Znaczki Palau były kiedyś pełnostronicowym zobowiązaniem ekologicznym dodawanym do paszportu każdego turysty (od tamtej pory zostały zmniejszone). To obietnica troski o środowisko, którą trzeba podpisać, pieczątka jako kontrakt moralny. Jedno z niewielu miejsc, które pytają nie tylko o to, skąd pochodzisz, ale także o to, jakim gościem zamierzasz być.

Znaczki paszportowe zaczęto stosować w XIX wieku, a ich powszechne stosowanie nastąpiło na początku XX wieku. Znaczki rzeczywiście śledziły ruch, ale stały się też widocznym przejawem miękkiej siły.

Które kraje wpuszczały cię bez problemu? Które kazały ci czekać, aż porównają bazy danych z czasów zimnej wojny? Znaczek był państwem, skondensowanym jak kostka rosołowa. I jak wszystkie sygnały analogowe, znaczki zawierały piękne incydenty i osobiste akcenty.

Unia Europejska stopniowo wycofuje fizyczne pieczątki paszportowe dla podróżnych wjeżdżających do krajów strefy Schengen, a jej elektroniczne bramki nie obiecują żadnych z tych wspomnień: tylko skan i ciche machnięcie. Może ledwo słyszalne kliknięcie, jeśli masz szczęście.

Nowy sposób jest bezpieczniejszy. Biorąc pod uwagę czas oczekiwania i wzrost liczby podróży, prawdopodobnie jest to lepsze dla zdrowia psychicznego wszystkich. Tęsknię jednak za ceremonią i cichym rytuałem (i momentami stresującym momentem), podczas którego paszport jest sprawdzany, stempel wbijany i przez sekundę zostajesz zauważony.

Kiedyś uwielbiałam delikatne zbieranie znaczków z biegiem czasu. Informowały, kto, gdzie i kiedy był. Paszport był po części dokumentem, po części pretekstem do rozmowy.

W miarę jak świat fizyczny staje się ulotny (podpisy stają się danymi biometrycznymi, klucze i karty telefonami, pieczątki skanami), decydujemy, które ślady mają znaczenie. Pieczątki w paszportach nigdy nie dzwoniły, nie były śledzone ani nie świeciły. To był kolorowy tusz i dziwny podpis, nakładający się na siebie, tworząc cichą mozaikę w książce. I jestem bardzo szczęśliwy, że żyłem w czasach, w których mogłem ich doświadczać i kolekcjonować.

16-18 września 2025 r. – NOWY JORK